Genç Yaşta Göz Kapağı Düşüklüğü Neden Olur? Gücün, Görmenin ve Yorgunluğun Siyasal Anatomisi
Bir siyaset bilimci için bakış, yalnızca bir fizyolojik eylem değil, iktidarın en çıplak göstergesidir. Göz kapağı —bir kasın ağırlığı, bir bakışın düşmesi— toplumsal düzenin metaforudur adeta. Çünkü her toplum, bir bakış rejimi içinde yaşar: kimlerin gözünü açık tutabileceğini, kimlerin bakışının “ağırlaşacağını” belirleyen görünmez bir iktidar vardır. O halde soralım: Genç yaşta göz kapağı düşüklüğü neden olur? Sadece biyolojik bir sorunun değil, çağımızın güç ilişkilerinin bir yansıması olabilir mi?
Göz kapağı ve iktidar: Görmenin politikası
Göz kapağı düşüklüğü tıpta “ptozis” olarak tanımlanır; genetik, kas zayıflığı, sinir hasarı ya da yaşam tarzı etkenleriyle ilişkilidir. Ancak siyaset bilimi açısından mesele yalnızca sinir sisteminin değil, toplumsal sinir ağlarının da analizidir. Her toplum, bireylerinin “görme biçimlerini” biçimlendirir. Bazı dönemlerde açık gözlü olmak bir erdemdir; bazen ise yorgun, düşmüş bir bakış daha güvenlidir.
Bu bağlamda göz kapağının düşmesi, bir tür politik metafor olarak okunabilir: İktidarın gözü hep açıktır; yurttaşın gözü ise çoğu zaman uykusuz, yorgun, gölge altındadır. Modern toplumlarda bilgi bombardımanı, ekran ışığı, stres ve rekabet, yalnızca bedeni değil, görme biçimimizi de yorar. Göz kapağının düşmesi, bireyin bu görünmez baskılar karşısında bedensel bir direnç biçimi haline gelir: “Artık bu kadar görmeye mecbur muyum?” diye soran bir kas tepkisidir sanki.
Erkek bakışı: Strateji, performans ve kontrol
Siyaset teorilerinde erkek bakışı, gücü koruma ve yönetme biçimidir. Tarih boyunca erkek liderlerin “keskin bakışları”, otoritenin en temel sembollerinden biri olmuştur. Oysa genç erkeklerde artan stres, uyku düzensizliği, yoğun dijital maruziyet ve rekabet baskısı, göz çevresi kaslarını zayıflatır. Bu yalnızca tıbbi değil, sosyo-politik bir göstergedir: Gücü sürekli performansla tanımlayan bir kültür, kendi bakışının düşüşünü üretir.
İronik biçimde, erkek egemen siyaset düzeni bireyi hep “uyanık olmaya” zorlar; hiçbir zaman gözünü kapatmamasını ister. Ancak bu uyanıklık hali, sonunda bedensel bir yorgunluğa dönüşür. Göz kapağı düşüklüğü, iktidarın kendi yarattığı baskıya maruz kalmış bir bedenin sessiz protestosudur.
Kadın bakışı: Katılım, empati ve görünürlük
Kadınların gözleri tarih boyunca bastırılmış, örtülmüş, sansürlenmiştir. Ancak çağdaş siyasal kültür, kadın bakışını yeniden tanımlamaya çalışır: katılımcı, çoğulcu, diyalog odaklı bir görme biçimi. Bu bakışın düşmesi, yalnızca fiziksel bir rahatsızlık değil, toplumsal bir yorgunluk göstergesidir. Kadınlar, hem kamusal alanda görünür olmanın yükünü taşır, hem de sürekli “nasıl göründüklerine” dair denetim altındadır.
Bu nedenle, genç yaşta kadınlarda görülen göz kapağı düşüklüğü yalnızca genetik değil, sembolik bir sonuçtur: Sürekli görünür olma baskısı, bakışın kendisini yorar. Tıpkı demokrasinin sürekli denetim altında tutulan sesi gibi, kadın bakışı da bazen “düşerek” sessiz bir eleştiriye dönüşür.
Toplumsal dönüşüm: Görmenin ideolojisi
Bugünün toplumlarında göz, ideolojik bir organdır. Reklamlar, sosyal medya, politik kampanyalar… hepsi “bakmayı” yeniden tanımlar. Genç nesil artık yalnızca dünyaya bakmıyor; sürekli olarak izleniyor, değerlendiriliyor, kıyaslanıyor. Bu durumda göz kapağının düşmesi, modern yurttaşın bedensel bir bildirisi gibi okunabilir: “Yeter artık, görmek istedikleriniz kadar görmeyeceğim.”
Tıbbi olarak bu durum; genetik faktörler, kas zayıflığı, uzun süreli ekran kullanımı, uyku eksikliği ve stres hormonlarının artışıyla ilişkilendirilir. Ancak ideolojik düzeyde, “hep açık gözlü olma” zorunluluğuna karşı bir beden politikasıdır bu. Çünkü dinlenmeyen, kapanmayan gözler yalnızca yorulmaz; aynı zamanda sistemin parçası haline gelir.
Vatandaşlık ve beden politikaları
Bir vatandaşın göz kapağı bile, sistemin ona biçtiği rolü taşır. Uykusuz öğrenciler, ekran başında çalışan gençler, sürekli tetikte olan bireyler… Hepsi neoliberal düzenin “sürekli üret, sürekli gör, sürekli hazır ol” çağrısına maruz kalır. Göz kapağı düşüklüğü bu çağrının sessiz red cevabıdır. Çünkü bazen kapatmak, direnmenin en insani biçimidir.
Provokatif sorularla düşünelim:
- Bir toplum, yurttaşlarının sürekli açık gözlü olmasını isterken aslında neyi kontrol eder?
- Göz kapağının düşmesi, bir tür biyopolitik yorgunluk değil midir?
- Görme, bir hak mı yoksa bir görev midir?
- Ve en önemlisi: Sürekli görmeye zorlanan göz, ne zaman bakmayı reddeder?
Sonuç: Düşen göz kapağı, yükselen bilinç
Genç yaşta göz kapağı düşüklüğü, hem tıbbi hem de siyasal bir uyarı sinyalidir. Vücut, sistemin hızına yetişemediğinde göz kapağı düşer; birey, dünyaya artık “yarım bakışlarla” katılır. Fakat belki de bu yarım bakış, yeni bir bilincin başlangıcıdır. Çünkü yorgun gözler bazen gerçeği en iyi görenlerdir.
Bu yazıyı okurken kendinize sorun: Gözleriniz neden yoruldu? Belki de bu yalnızca bir kas değil, bir çağın ideolojik yüküdür. Ve belki de düşen göz kapağınız, görmenin değil, uyanmanın ilk işaretidir.